روز آزادی نرم افزار (به انگلیسی Software Freedom Day) (به اختصار SFD) جشنی است که بصورت سالانه در سراسر جهان توسط «بنیاد آزادی دیجیتال» (DFF) در ارتباط با «نرم افزار آزاد» برگزار می‌شود. بزرگداشت این روز در حقیقت تلاشی برای آموزش همگانی و عمومی با هدف افزایش آگاهی دربارهٔ نرم افزار آزاد، فضیلت‌های آن و ایجاد رغبت به استفاده از آن است.
بزرگداشت روز آزادی نرم افزار از سال ۲۰۰۴ میلادی برابر ۱۳۸۳ شمسی شروع شد و نخستین بار در ۲۸ اوت میلادی برابر ۷ شهریور همان سال برگزار شد. حدود ۱۲ تیم در اولین روز آزادی نرم‌افزار شرکت کردند.
از سال ۲۰۰۶ به‌طور رسمی سومین شنبه ماه سپتامبر به عنوان «روز آزادی نرم افزار» تعیین شده‌است. با این حال، بنا به مقتضیات محلی، گروه‌ها می‌توانند در روزهای دیگری برنامه‌های خود را برگزار کنند.
اهداف روز آزادی نرم افزار
هدف اصلی این جشن‌ها، معرّفی مفهوم نرم افزار آزاد به دیگران، تشریح فرهنگ نرم افزار آزاد و تشویق عموم و دولت‌ها و سازمان‌ها به استفاده از آن‌ها است. در این روز افراد مختلف به‌صورت خودجودش فعالیت‌های خود را به این موضوع اختصاص می‌دهند. مثلا اقدام به انتشار یک مقاله، ویدئو یا پادکست با هدف معرفی نرم افزار آزاد می‌کنند یا در مثالی دیگر در این روز در توسعه نرم افزارهایی که آزاد هستند مشارکت می‌کنند.
اگر نمی‌دانید «نرم افزار آزاد» چیست می‌توانید مطلب زیر را مطالعه کنید.
چگونه جشن بگیریم؟
اگر تا همینجا علاقمند شدید به «روز آزادی نرم افزار» باید بگویم جشن گرفتن و بزرگداشت این روز بسیار آسان تر از آن است که تصور می‌کنید چرا که نه نیاز است در جای خاصی حضور داشته باشید، نه کار خیلی بزرگی انجام دهید. مثلا شما می‌توانید در حدود پنج دقیقه نرم‌افزار آزاد را برای خانواده خود توضیح دهید و همین مطلب را در شبکه‌های اجتماعی با هشتگ مربوط که احتمالا برای سال ۱۴۰۰ هشتگ #SFD1400 و #SFD2021 است اطلاع رسانی کنید. در این صورت هم باعث گسترش فرهنگ نرم‌افزار آزاد شده‌اید، هم با اطلاع رسانی در شبکه‌های اجتماعی، به نوعی اطلاع رسانی کرده‌اید و باعث شدید که چند نفری از وجود چنین روزی مطلع گردند.
در حالت‌های دیگر می‌توانید با ترجمه کردن، توسعه نرم‌افزارهای آزاد، ثبت یک مشکل یا issue از یک نرم‌افزار آزاد، نوشتن مقاله در وبلاگ یا سایت شخصی خود، معرفی نرم‌افزارهای آزاد به دوستان، همکاران، خانواده، اشتراک گذاری مطالبی که سایرین نوشته‌اند یا در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند و حتی لایک کردن آن‌ها این روز را جشن بگیرید و همه این‌ها مصادیقی از نحوه جشن روز آزادی نرم افزار هستند.
اما شاید سوال برایتان پیش آمده باشد که خوب من همه یا بخشی از این کارها را در طول سال انجام می‌دهم، ولی در این روز خاص چه کار خاصی انجام دهم؟ جواب ما به شما این است که دقیقا همان کارها. به بیان ساده مثل انار خوردن در شب یلدا یا آتش روشن کردن در چهارشنبه سوری می‌ماند. آیا شما در طول سال انار نمی‌خورید؟ قطعا که می‌خورید ولی اناری که در شب یلدا می‌خورید با نیت شب یلدا است. در خصوص جشن آزادی نرم‌افزار هم همین‌طور است.
تاریخچه روز آزادی نرم افزار
نخستین بار، این روز در ۲۸ آگوست سال ۲۰۰۴ جشن گرفته شد. در سال نخست، ۷۰ گروه در نقاط مختلف جهان جشن‌ها را برگذار کردند. این عدد در سال بعد به ۳۰۰ تیم در ۶۰ کشور رسید و تا جایی پیش رفت که در سال ۲۰۰۸، این جشن در ۹۰ کشور جهان برگزار شد.
از سال ۲۰۰۶ به بعد، تصمیم گرفته شد تا روز آزادی نرم‌افزار در سومین شنبهٔ سپتامبر جشن گرفته شود. گروهی به نام آزادی نرم‌افزار بین‌الملل مرجع تصمیم‌گیری‌های کلان در مورد روز آزادی نرم‌افزار و هماهنگی و حمایت از تیم‌های برگزارکننده است.
«بنیاد آزادی نرم‌افزار بین‌الملل» (SFI) یک بنیاد ناسودبر است که هدایت کنندهٔ رسمی روز آزادی نرم‌افزار است. این بنیاد وظیفه دارد تا برای ارسال هدایا برنامه ریزی کند و همچنین با شرکت‌های مختلف برای حمایت از این روز قرارداد ببندد. SFI دارای معافیت مالیاتی در آمریکا است. نام «بنیاد آزادی نرم‌افزار بین‌الملل» برای این انتخاب شده است تا با رویداد روز نرم‌افزار آزاد تداخل ایجاد نکند.
حامیان روز آزادی نرم افزار
حامی اصلی از ابتدا شرکت کنونیکال، حامی توزیع گنو/لینوکس اوبونتو است. بعد از آن آی‌بی‌ام، سان مایکروسیستمز، DKUUG، گوگل، ردهت، Linode، نوکیا و هم‌اکنون MakerBot و البته «بنیاد نرم‌افزار آزاد» و «بنیاد نرم‌افزار آزاد اروپا» هستند. در حال حاضر آی‌بی‌ام و سان مایکروسیستمز حامی مالی این رویداد نیستند. از نظر پوشش رسانه‌ای، DFF با مجله لینوکس، «لینوکس ژورنال» و «اوبونتو کاربر» همکاری می‌کند. هر تیم محلی می‌تواند به‌طور مستقل از حامیان مالی به خصوص سازمان‌های محلی حامل نرم‌افزارهای آزاد استفاده کند و اغلب، فعالیت‌هایشان در رسانه‌های محلی مانند روزنامه‌ها و تلویزیون پوشش داده می‌شود.
روز آزادی نرم افزار در ایران
این رویداد چندین سال است که در ایران برگزار می‌شود و طی سال‌های گذشته در تهران، اصفهان، مشهد، کرج، شاهین‌شهر، رشت، ساری و … برگزار شده است. در طی دنیاگیری کووید-۱۹ در ایران این رویداد به‌صورت مجازی برگزار می‌شود. در این رویدادها سعی بر آن شده تا با برگزاری ارائه‌ها و کارگاه‌های متنوّع و با بهره‌گیری از تجارب افراد فعّال در جامعهٔ نرم‌افزار و دانش آزاد، قدم‌هایی در راستای گسترش این مفاهیم در جامعه برداشته شود. به طور خلاصه می‌توان گفت محورهای اصلی برنامه‌های این جشنواره، معرّفی، ترویج، افزایش کاربرد و استفاده، جذب مشارکت افراد و جلب حمایت جامعه و تولید در زمینهٔ نرم‌افزار و دانش آزاد است.
جشن روز آزادی نرم افزار سال ۱۳۹۸
در این سال جشن روز آزادی نرم‌افزار در باغ کتاب برگزار شد. افرادی در خصوص «بلندر»، «اوپن‌استریت‌مپ»، «فدیورس»، «گوگل‌زدایی» و … ارائه دادند و به معرفی آن‌ها پرداختند.
جشن روز آزادی نرم افزار سال ۱۳۹۹
در این سال گروهی تحت عنوان «لاگ ایلام» این روز را جشن گرفتند. لاگ خلاصه شده کلمه «Linux User Group» به معنی «گروه کاربران لینوکس» است. همچنین گروه «آزادان» اقدام به برگزاری این جشن کردند که متاسفانه به دلیل مشکلات فنی در خصوص برگزاری آنلاین، لغو شد.
جشن روز آزادی نرم افزار سال ۱۴۰۰
در ایران در روز ۲۵، ۲۶ و ۲۷ شهریور ماه سال ۱۴۰۰ پنچ تیم مختلف این روز را جشن گرفتند. تیم‌های زیر برای جشن گرفتن روز آزدی نرم افزار برنامه‌ریزی کردند:
- دورهمی گنو
- آزادان
- لاگ مشهد
- گروه تلگرام انجمن بلندر
- شرکت هایو
در این وبینارها جادی، فرود غفوری، محسن سالک، دانیال بهزادی، احمد حقیقی، مصطفی آهنگرها و بطور کلی افرادی از جامعه ویکی‌پدیا، جامعه اوبونتو، جامعه بلندر و … حضور یافته و روز آزادی نرم افزار را به نوبه خود جشن گرفتند. برای اطلاع از جزییات جشن روز آزادی نرم‌افزار سال ۱۴۰۰ می‌توانید نوشته زیر را دنبال کنید:
جشن روز آزادی نرم افزار سال ۱۴۰۱
در ایران قرار است در روز ۲۶ شهریور ماه سال ۱۴۰۱ تیم‌های زیر این روز را جشن بگیرند:
- فرانت چپتر
- دورهمی گنو
- لاگ دانشگاه فردوسی مشهد
- آزادان
در این جشن‌ها در خصوص موضوعات زیر صحبت شد:
- «کلیات نرم افزار آزاد»
- «تلگرام، متن‌باز و امن»
- «اقتصاد در نرم افزار آزاد»
- «روزبرنامه‌نویس»
- «نرم افزار آزاد: دیروز، امروز، فردا»
- «نرم افزار آزاد: مسئولیت اجتماعی»
- «معرفی گودو»
- «پروژهٔ کشتی نجات»
برای اطلاع از جزییات جشن روز آزادی نرم افزار سال ۱۴۰۱ می‌توانید نوشته زیر را دنبال فرمایید:
به ما اطلاع دهید
اگر قرار است شما به هر نحوی این روز را جشن بگیرید یا تیمی را می‌شناسید که این روز را جشن می‌گیرد، لطفا در قسمت نظرات به ما اطلاع دهید تا این مراسم را پوشش دهیم.
